حقایق و تاریخچه اختراع کاغذ
چرا اختراع کاغذ در تاریخ مهم است؟ کاغذ در تمام اشکال آن نقش مهمی در تاریخ داشته و تا امروز ادامه دارد. کاغذ و انواع ورق های نوشتاری مشابه برای هزاران سال جهت ثبت افکار، ایدهها، داستانها، آیینها، سنتها و اسناد مذهبی مورد استفاده قرار گرفتهاند. بیشتر کاغذهای اولیه برای مقاصد مذهبی، توسط دولت یا افراد بسیار ثروتمند برای معاملات تجاری استفاده میشد.
قبل از پیدایش و کشف کاغذ، مردم در سراسر جهان از مواد مختلفی به عنوان سطوح نوشتاری استفاده میکردند. اولین کاغذها از تورهای ماهیگیری بازیافتی، بامبو، پوست درخت توت یا کنف، لوحهای سفالی و پوست حیوانات ساخته میشدند. از زمان اختراع نوشتن، مردم سعی کرده اند چیزهای ساده نوشتنی را بر روی پاپیروس یا پوست آهو بیاورند، حدود 3000 سال طول کشید تا کاغذ به شکل امروزی را اختراع کنند!
اختراع کاغذ
اولین کاغذی که اختراع شد چه بود؟ اولین کاغذ جهان، پاپیروس در مصر بود، اما اولین کاغذ واقعی، در چین در دوره هان شرقی (250-220 پس از میلاد) تولید شد، که به مقام رسمی دربار، تسای لون نسبت داده شد این زمان به عنوان تاریخ اختراع کاغذ در نظر گرفته میشود.
مصریان باستان روی سطحی به نام پاپیروس که همان گیاه به وجود آورنده کاغذ اولیه است برای نوشتن هیروگلیف استفاده میکردند. آنها این صفحه نوشتاری را با روی هم قرار دادن ساقه های نازک گیاه پاپیروس و فشار دادن آنها به هم ایجاد کردند. هیروگلیف، همان نویسهایست که در سیستم نگارش تصویری، بهویژه آن شکلی که در بناهای تاریخی مصر باستان استفاده میشود.
در سال 105 میلادی، تحت امپراتوری Ho-Ti سلسله هان، یک مقام دولتی در چین به نام تسای لون اولین کسی بود که صنعت کاغذ سازی را ایجاد کرد و به عنوان مخترع کاغذ شناخته شد. در دوران باستان معمولا بر روی بامبو یا بر روی تکه های ابریشمی نوشته میشد. اما ابریشم گران قیمت و بامبو سنگین بود، که در نتیجه این مواد استفاده و ساخت آسانی نداشتند.
استفاده از پوست در قرن دوم قبل از میلاد در شهر یونانی پرگامون اختراع شد. استفاده از پوست برای قرنها در اروپا رواج داشت و بریتانیا به استفاده از پوست برای ثبت قوانین جدید تا قرن بیست و یکم ادامه داد. برای تهیه پوست نوشتاری، پوست گوسفند یا گاو را میکندند و آهک را روی پوست پوشش میدادند تا در حین خشک شدن، آن را تثبیت کنند. سپس پوست به قطعات کوچکتر بریده میشد. از پوست حیوانات نیز برای ساختن صفحات و جلد کتابها استفاده میشد.
در جنوب شرقی آسیا و قرن پنجم قبل از میلاد، از برگ درخت خرما به عنوان سطح نوشتاری استفاده میشد. برگها را به شکل مستطیل و دراز برش میدادند. از یک ابزار تیز برای خراش دادن متن بر روی برگ استفاده میشد و با مالیدن دوده به آثار، نوشته را آشکار میکردند. با ایجاد دو سوراخ در هر برگ و نگه داشتن آنها با شاخکهای فلزی یا ریسمان، کتابها را از برگهای خرما درست میکردند.
چگونه تسای لون کاغذ را ساخت؟
بعد از بررسی قدیمی ترین کاغذ جهان یعنی پاپیروس نوبت به مطالعه اختراع کاغذ توسط چینیها فرا میرسد. کاغذ اولین بار در لی یانگ چین توسط تسای لون(Ts’ai Lun)، یک مقام دربار چینی ساخته شد. به احتمال زیاد، تسای لون به عنوان اولین تولید کننده کاغذ، پوست بسیار ریز و خرد شده درخت توت و بوته شاهدانه را با آب مخلوط و آن را له کرده، مایع را فشرده کرده و آنرا بصورت یک خمیر مسطح درآورده و سپس در مقابل نور خورشید خشک کرده است.
او ممکن است ایده خود از روی پارچه چرم، که آن زمان در چین بسیار رایج بود گرفته باشد کاغذ تسای لون یک موفقیت بزرگ بود و شروع به استفاده از آن در چین سراسری شد که بعدها از طریق جاده ابریشم به سایر نقاط جهان گسترش یافت و درسال 650 میلادی کاغذ به ژاپن، کره و ایران هم رسید.
تاریخچه ساخت کاغذ
هزاران سال پیش پس از آنکه مردم چین شروع به استفاده از کاغذ کنند، مردم در سراسر اوراسیا از کاغذ استفاده میکردند. در دهه 400 میلادی، مردم هند نیز کاغذ را ساختند و کاغذ در دهه 600 به کره و ژاپن رسید. با گسترش امپراتوری اسلامی به پاکستان حدود سال 700 میلادی، مردم در خلافت عباسی هم شروع به استفاده از کاغذ کردند. برای تاجران جاده ابریشم کاغذ دارای مزیت بزرگی بود: جوهر جذب میشد، بنابراین نوشتههای آن پاک نمیشد و این جعل اسناد را سخت تر میکرد.
در ابتدا تاجران کاغذ خود را از چین، آسیای مرکزی و هند میخریدند اما در سال 800 میلادی تولید کنندگان در کشورهای اسلامی، خود کاغذ را ساختند که این کاغذ به غرب آسیا رسید، مردم آن را به جای کتابچهها که در چین و هند تهیه میشد، به کتاب تبدیل میکردند. این طرح به سمت شرق گسترش یافت و حدود سال 1000 میلادی، مردم حتی در چین و هند کتابها را ساختند.
چین مدتها از راز تولید کاغذ خود محافظت میکرد و تلاش میکرد سایر مراکز تولیدی شرقی را از بین ببرد تا اطمینان حاصل کند که انحصار تولید فقط دست خودشان است! با این حال در سال 751 میلادی، ارتش تانگ توسط ترکان عثمانی در یک نبرد قدرتمند در رودخانه تالاس شکست خورد. بعضی از سربازان چینی و کارکنان کاغذسازی دستگیر شدند و به سمرقند منتقل شدند. اعراب کاغذ سازی را از زندانیان چینی آموختند و اولین صنعت کاغذ در بغداد را در سال 793 میلادی ساختند. آنها همچنین این راز را حفظ کردند و اروپایی ها تا چندین قرن بعد نتوانستند نحوه ساخت کاغذ را یاد بگیرند.
در حدود 1100 میلادی صنعت کاغذ به آفریقای شمالی وارد شد و در سال 1150 به دلیل جنگ های صلیبی به اسپانیا وارد شد و اولین صنعت کاغذ در اروپا تأسیس شد. اروپاییها تا آن زمان از پوست آهو برای نوشتن استفاده میکردند و یا کاغذ را با قیمت های بالا از مصر خرید میکردند. اما شرایط تغییر کرد تا اینکه در سال 1250 میلادی، تکنولوژی تولید کاغذ مصری به ایتالیا رسید و ایتالیایی ها کاغذهای خوبی تولید کردند و آن را در سراسر اروپا فروختند.
مردم در آلمان نیز تولید کاغذ را آموخته بودند، آنها بیشتر علاقه مند به یادگیری چاپ چینی بودند و مردی به نام گوتنبرگ اولین کتاب مقدس چاپ شده در سال 1453 را تولید کرد. در این زمان، مردم در کشور آزتکها (مکزیک مدرن) نیز به طور مستقل کاغذ را اختراع کرده بودند کاغذ آنها از الیاف گیاه agave ساخته شده بود و مردم از آن برای ساخت کتاب استفاده میکردند.