شابلون چیست؟

شابلون یعنی چه؟ شابلون معمولاً یک ورق نازک یا یک قالب از جنس پلاستیک، فلز، چوب، پارچه یا کاغذ است که امکان ایجاد حروف یا طرح مشخصی را در سطح فراهم می‌کند.

کاربرد شابلون

از شابلون برای ایجاد حروف یا طرح روی سطح زیرین با اعمال رنگدانه استفاده می‌شود اصطلاح رنگدانه می‌تواند انواع مختلفی را شامل شود. یکی از انواع روش ها برای رنگ کردن طرح داخلی شابلون استفاده از اسپری رنگ، پاشش رنگ پودری یا استفاده رنگ با قلم مو می‌باشد. نوع دیگر استفاده از مداد و خودکار در کشیدن دور طرح ها است.

مزیت کلیدی شابلون این است که می‌توان از آن برای ایجاد مکرر و سریع حروف یا طرح یکسان استفاده کرد. اگرچه شابلون های آئروسل یا نقاشی می توانند برای یک بار استفاده ساخته شوند اما معمولاً آنها به قصد استفاده مجدد ساخته می‌شوند. در طول چاپ روی صفحه، تصاویر حاصل از شابلون به لایه های رنگی تقسیم می شوند. چندین لایه شابلون بر روی یک سطح برای تولید تصاویر چند رنگ استفاده می شود.

شابلون‌ها اغلب توسط سازمان‌های رسمی، از جمله ارتش، شرکت‌های خدمات شهری و دولت‌ها برای برچسب‌گذاری سریع و واضح اشیاء، وسایل نقلیه و مکان‌ها استفاده می‌شوند.

تاریخچه شابلون

از حدود ۳۵۰۰۰ سال پیش، از اولین شابلون ها به خصوص شابلون های دستی در آسیا و اروپا استفاده می شد. شابلون های هنر صخره ای یکی از اشکال تصویر نگاره‌ای که در نقاشی‌های سنگی باستانی و سنتی یافت می‌شود، در ابتدا با قرار دادن دست روی تابلو ایجاد می‌شد، سپس رنگ خشک از طریق لوله بر روی آن دمیده می‌شد، در فرآیندی که شبیه به رنگ‌آمیزی با قلم مو یا اسپری است. تصویر به دست آمده یک چاپ نگاتیو از دست است و گاهی اوقات در باستان شناسی استرالیا به عنوان یک “استنسیل” توصیف می شود.

هنر صخره‌ای مینیاتوری از انواع شابلون‌شده در پناهگاه صخره‌ای معروف به یلبیلینجی، در پارک ملی لیمن، یکی از تنها سه نمونه شناخته شده از این هنر است. معمولاً هنر شابلون در اندازه واقعی است و از اعضای بدن به عنوان شابلون استفاده می شود، تنها نمونه های ثبت شده دیگر در نیلسون کریک در نیو ساوت ولز و در جزیره کیسار در اندونزی است که حیواناتی مانند خرچنگ و لاک پشت های گردن دراز، خطوط مواج و اشکال هندسی بسیار نادر هستند در سال 2017 توسط باستان شناسان یافت شد. تصور می شود که این طرح ها ممکن است توسط شابلون های ساخته شده از موم زنبور عسل ایجاد شده باشد.

شابلون یا استنسیل ها برای طراحی روی پارچه در ژاپن مورد استفاده قرار می گرفت. در سال ۱۴۵۰ میلادی در اروپا نیز برای نوشتن اسناد قدیمی همچنین برای چاپ و نشر اسناد از شابلون استفاده می شد. در فرانسه طی دهه ۱۹۲۰ برای رسم تصاویر کتاب ها نیز از شابلون استفاده می کردند که این یک روش محبوب و مناسبی بود که توسط آندره مارتی، جین سادو و… ابداع شده بود. بعدها در کتاب های رنگ آمیزی نیز از این روش طراحی با شابلون استفاده شد.

یکی از معروف ترین کاربردهای نظامی شابلون در جنگ جهانی دوم برای چاپ کارت نظامیان بود. از شابلون های گرافیتی در قرن بیستم به سبب استفاده آسان برای انتقال پیام های سیاسی استفاده می‌شد.

انواع شابلون

به مرور زمان استفاده از شابلون بیشتر شده و شرکت ها برای چاپ بر روی دیوار، اتوبوس و… از این روش استفاده می کردند و تصاویر بر روی سطح دیوار با پاشیدن رنگ بر روی شابلون ایجاد می‌شد؛ چون روشی آسان، ارزان و در دسترس بود.

شابلون ‌ها در انواع سایز‌ها و کاربردها ساخته می‌شود که در هر مکان از روش رنگ آمیزی و شابلون منحصر به فرد آن استفاده می‌شود. به طور مثال استفاده از شابلون های طراحی پلاستیکی(استفاده از مداد و خودکار)، شابلون های فلزی در دیوار نویسی(استفاده از اسپری و رنگ)، شابلون‌های کاغذی در صنایع غذایی و … رایج ترین کاربردهای شابلون است.

انواع مختلف شابلون وجود دارد: شابلون های مهندسی، شابلون‌های نظامی، شابلون های گرافیتی و شابلون های هنری

شابلون های مهندسی

شابلون بیضی، شابلون دایره، شابلون مستطیل و… در نقشه کشی دستی به کار برده می‌شوند.

شابلون سازی نظامی

شابلون‌ها سال‌هاست که در ارتش بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار گرفته‌اند و امروزه نیز همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آنها برای علامت گذاری تجهیزات، وسایل نقلیه، جیره، تابلوهای راهنما، کلاه ایمنی و غیره استفاده می‌شود.

میکرو و نانو استنسیل

همچنین شابلون‌ها در فناوری‌های میکرو و نانو به‌عنوان ماسک‌های سایه مینیاتوری استفاده می‌شوند که از طریق آن می‌توان مواد را رسوب داد، اچ کرد یا یون‌ها را روی یک بستر کاشت کرد. این شابلون‌ها معمولاً از SiN نازک (100 تا 500 نانومتر) با تنش کم ساخته می‌شوند که در آن روزنه‌ها با تکنیک‌های مختلف لیتوگرافی (مانند پرتو الکترونی، فوتولیتوگرافی) مشخص می‌شوند.

لیتوگرافی شابلون دارای مزایای منحصر به فردی در مقایسه با سایر تکنیک های الگوبرداری است: نیازی به چرخاندن لایه ای یکنواخت ندارد (بنابراین می توان الگوهایی را بر روی توپوگرافی های سه بعدی ایجاد کرد) و شامل هیچ گونه عملیات حرارتی یا شیمیایی زیرلایه نمی‌شود. بنابراین امکان استفاده از طیف وسیعی از بسترها و مواد (مانند مواد آلی) را فراهم می‌کند.

انواع شابلون طراحی و نقاشی

تکنیک استنسیل در هنرهای تجسمی یک تکنیک مرتبط (که در برخی از ترکیب‌بندی‌های سوررئالیستی کاربرد پیدا کرده است) هوا نگاری است که در آن نقاشی با اسپری در اطراف یک شی سه‌بعدی انجام می‌شود تا طرح  نگاتیو شی ایجاد شود. این تکنیک در نقاشی‌های غارهای مربوط به 10000 سال قبل از میلاد نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت، جایی که از دست انسان در نقاشی خطوط طرح دست در میان نقاشی‌های حیوانات و اشیاء دیگر استفاده می‌شد. این هنرمندان با استفاده از یک استخوان توخالی، رنگدانه را به اطراف دست خود اسپری می‌کردند که با دهان دمیده می شد تا جریانی از رنگدانه را هدایت کند.

شابلون های آئروسل

شابلون های آئروسل کاربردهای عملی زیادی دارند و مفهوم شابلون اغلب در محیط های صنعتی، تجاری، هنری، مسکونی و تفریحی و همچنین توسط ارتش، دولت و … استفاده می‌شود. شابلون‌ها را می‌توان از هر ماده‌ای که فرم خود را حفظ می‌کند، از جمله کاغذ ساده، مقوا، ورق‌های پلاستیکی، فلزات و چوب ساخت.

شابلون خانگی

شابلون های Craft و Hobby برای نقاشی و تزئین استفاده می‌شود. این شابلون‌ها بزرگ‌ هستند و معمولاً از مواد پلاستیکی انعطاف‌پذیر ساخته می‌شوند، اگرچه می‌توان آن‌ها را از کاغذ، فلز و دارای پشتی چسبنده نیز ساخت. آنها را می توان بر روی سطوح مختلف از جمله دیوار، مبلمان و دکور قرار داد تا یک عنصر طراحی را به هر محصول اضافه کند. همچنین کودکان از شابلون های پلاستیکی برای کشیدن طرح کلی و دور یک تصویر و با استفاده از خودکار و مداد استفاده میکنند.

Scrapbooking و استنسیل صنایع دستی کاغذ

شابلون کردن همچنین می‌تواند راهی عالی برای افزودن طرح‌ها و جذابیت به دفترچه‌ها، کارت‌ها و سایر صنایع دستی کارت‌سازی باشد. می توان از آنها برای کشیدن مستقیم طرح روی کاغذ استفاده کرد.

شابلون های پارچه

شابلون های پارچه می‌توانند یک روش مناسب برای اضافه کردن طرح به لحاف یا پارچه شما باشند.

ایربراشینگ

شابلون مورد استفاده در ایربراشینگ به نام فریسک مستقیماً روی اثر هنری فشرده می شود. می‌توان از آن برای کنترل یا جلوگیری از اسپری بیش از حد، ایجاد اشکال تیز یا پیچیده استفاده کرد، اما برای استفاده بیش از یک بار طراحی نشده است.

در تراشکاری نیز از شابلون استفاده میشود ولی این نوع با شابلون های گفته شده در مطلب متفاوت است.

انواع و پروژه های مختلف شابلون های صنایع دستی

شابلون ها یک الگو یا برش هستند که برای ایجاد طرح به سطح زیر استفاده می‌شود. بیشتر شابلون ها را می توان به طور مکرر استفاده کرد که به ایجاد طرح های بزرگتر از یک شابلون کمک می‌کند. شابلون ها را می توان با استفاده از کاغذ فریزر و چاقو نیز ایجاد کرد.

اگر به دنبال روشی مقرون به صرفه برای تزئین پس زمینه دیوار‌های اتاق هستید، شابلون ها می‌توانند جایگزین مناسبی برای کاغذ دیواری یا استیکر باشند. آنها را می توان به راحتی رنگ کرد که دردسر کمتری نسبت به برداشتن کاغذ دیواری ایجاد می‌کند. شابلون کردن دیوار به یکی از گرایش‌های صنایع دستی اخیر تبدیل شده است که به دنبال طراحی اتاق هستند.

 اگرچه شابلون ها می توانند گزینه ای عالی برای تزئین اتاق باشند، اما می توانند برای پروژه های مختلف دیگری نیز استفاده شوند. برای آشنایی با انواع مختلف شابلون ها، رنگ مورد استفاده، آنچه باید در مورد شابلون روی سطوح مختلف بدانید و نوع قلم موی مورد استفاده، اطلاعات زیر را مطالعه کنید:

برای استفاده از شابلون روی سطوح مختلف ابتدا سطح مورد نظر را از انواع گرد و غبار و آلودگی ها تمیز کنید سپس از رنگ و لوازم مورد نیاز و مناسب برای آن سطح استفاده کنید. از اسپری چسب موقت نیز برای محکم تر و راحت تر قرار گرفتن شابلون بر روی سطح استفاده کنید. یکی از نکات مهم این است که بهتر است به جای استفاده از لایه ضخیم رنگ از چندین لایه نازک استفاده کنید.

قبل از زدن لایه دوم مطمئن شوید که لایه اول کاملا خشک شده است. در ضمن مدت زمان خشک شدن هر نوع رنگ بر سطوح مختلف متفاوت است. به طور مثال برای پارچه حداقل 48 ساعت فرصت دهید تا رنگ خشک شود. در مورد پارچه یا سطوح نازک میتوانید یه لایه مقوا زیر آن استفاده کنید تا در صورت نشت رنگ به قسمت های دیگر آسیبی وارد نشده و رنگ پخش نشود.

لوازم مورد نیاز در طراحی با شابلون

رنگ های اکریلیک و لاتکس

رنگ‌های اکریلیک و لاتکس دارای قوامی هستند که به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که رنگ زیر شابلون قرار نمی‌گیرد. همچنین به سرعت خشک می شود و زمان کمتری برای نفوذ رنگ به زیر شابلون نیاز دارد. رنگ های اکریلیک و لاتکس را می توان بر روی سطوح مختلف از جمله چوب، دیوار و مبلمان مختلف استفاده کرد.

رنگ پارچه

هنگام نقاشی روی پارچه با شابلون، بهتر است که از رنگ پارچه مناسب استفاده کنید. اگر رنگ پارچه ندارید، رنگ اکریلیک می تواند جایگزین خوبی برای ترکیب با یک محیط نساجی باشد.

یکی دیگر از گزینه های رنگ پارچه استفاده از اسپری است. اسپری پارچه راهی سریع و سرگرم کننده برای ایجاد یک طرح تمیز بر روی پارچه شما خواهد بود. یک اسپری چسب به نگه داشتن شابلون شما در هنگام اسپری کردن پارچه کمک می کند.

اسپری رنگ

اگرچه اسپری رنگ می تواند یک روش سرگرم کننده برای شابلون باشد، اما در مورد محل قرار گرفتن آن مراقب باشید. اسپری رنگ هم می تواند کثیف باشد و هم دود آن می تواند خطرناک باشد. اگر از اسپری رنگ استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که در یک منطقه با تهویه مناسب قرار دارید. مراقب باشید از رنگ بیش از حد استفاده نکنید زیرا ممکن است، اسپری بیش از حد در اطراف شابلون شما لبه ایجاد کند.

رنگ شیشه

رنگ آمیزی روی شیشه نیاز به رنگ خاصی دارد تا مطمئن شوید که پوسته پوسته نمی‌شود. رنگی را انتخاب کنید که برای شیشه طراحی شده است.

برس های شابلون

برای بهترین نتیجه، به خصوص در مورد شابلون های کوچکتر، از برس شابلون استفاده کنید. این برس ها به طور خاص برای شابلون طراحی شده اند. یک برس شابلون دارای رویه ای صاف است که برای چسباندن لبه شابلون بسیار مناسب است تا از تراوش رنگ به زیر آن جلوگیری کند. موهای برس نیز بسیار سفت هستند، که باعث می شود کمتر زیر شابلون بلغزند.

قلم‌موی شابلون باید انعطاف پذیر باشد و اندازه قلم‌موی شابلون که استفاده می‌کنید باید به اندازه شابلون بستگی داشته باشد. به اندازه دهانه شابلون نگاه کنید تا اندازه قلم‌موی مورد نیاز خود را مشخص کنید. هنگام استفاده از برس شابلون دقت کنید که رنگ به طور مساوی روی قلم‌مو پخش شود. برای پاک کردن رنگ اضافی از دستمال کاغذی استفاده کنید.

غلتک شابلون

جهت رنگ آمیزی سریعتر و برای شابلون‌هایی با جزئیات و سایه کمتر، یک غلتک شابلون را امتحان کنید. این نوع ابزار مخصوصاً در هنگام استفاده از شابلون دیوار یا شابلون که می خواهید یک منطقه بزرگ را بپوشاند مفید خواهد بود. یک غلتک شابلون باید از یک فوم متراکم ساخته شود. یک غلتک رنگ معمولی مانند یک غلتک فوم نتایج تمیزی را به همراه نخواهد داشت. هنگام استفاده از غلتک شابلون، غلتک را به داخل رنگ فشار دهید و اجازه دهید رنگ جذب شود.

قلم موی رنگ آمیزی

اگر از یک برس رنگ معمولی برای شابلون استفاده می‌کنید، حتما از بیرون شابلون به داخل رنگ بزنید. هنگام نقاشی داخل شابلون هرگز رنگ را به سمت لبه فشار ندهید. این کار باعث تراوش و تمیزی کمتر روی شابلون شما می‌شود.